Koji su sve Rusi dosad dobili Nobelovu nagradu?

Rusko Carstvo

1. Ivan Pavlov – psihologija i medicina, 1904. godine

Poznat po eksperimentima sa psima, pionir psihologije Pavlov bio je prvi dobitnik Nobelove nagrade iz Rusije. Nagrađen je za svoj rad u oblasti digestivne psihologije. 

2. Ilja Mečnikov – psihologija i medicina, 1908. godine

Čuveni biolog i pionir embriologije, Mečnikov se također naziva "ocem" urođenog imuniteta. Također je pokrenuo pitanje staničnog imuniteta. U vrijeme kada je dobio Nobelovu nagradu "za radove o imunitetu" već je desetljećima radio u Francuskoj, u okviru instituta Louisa Pasteura.

Više o Mečnikovu otkrijte ovdje.

Sovjetsko doba

3. Ivan Bunjin – književnost, 1933. godine

Ivan Bunjin već je bio emigrirao u Francusku kada je dobio Nobelovu nagradu "za beskompromisni umjetnički talent kojim je rekonstruirao tipične ruske likove u književnoj prozi".

Saznajte više o sukobu između Ivana Bunjina i Maksima Gorkog zbog nagrade i o vezama obitelji Nobel.

4. Nikolaj Semjonov – kemija, 1956. godine

Semjonov je bio jedini sovjetski dobitnik Nobelove nagrade za kemiju. Nagradu je zaslužio svojim radom o mehanizmu kemijskih transformacija, zajedno s britanskim kemičarom sirom Cyrilom Normanom Hinshelwoodom.

5. Boris Pasternak – književnost, 1958. godine

Nakon što mu je roman "Doktor Živago" zabranjen u SSSR-u i objavljen na Zapadu (ne bez intervencije CIA-je), švedska akademija dodijelila mu je nagradu za dostignuća u suvremenoj lirskoj poeziji i na polju velike ruske epske tradicije.

Nagrada je izazvala skandal u Sovjetskom Savezu i poslije kampanje zastrašivanja Pasternak je bio prisiljen odbiti priznanje.

6. Pavel Čerenkov, Igor Tam i Ilja Frank – fizika, 1958. godine 

Trojica fizičara podijelila su Nobelovu nagradu za otkriće Čerenkovljevog zračenja 30-ih godina. Najprije je Čerenkov primijetio plavi sjaj podvodnog nuklearnog reaktora, a zatim su njih trojica zajedno s kolegama istražili i opisali ovaj fenomen.

7. Lav Landau – fizika, 1962. godine

Landau je izuzetno doprinio razvoju teorijske fizike i smatra se osnivačem takozvane "Landauvljeve škole" fizičara. Bio je priznat zbog svojih inovativnih teorija o kondenziranoj tvari, posebno o tekućem heliju.

8. Aleksandar Prohorov i Nikolaj Basov – fizika, 1964. godine

Dva talentirana fizičara, kreatori lasera, Nobelovu su nagradu dobili "za fundamentalni rad na polju kvantne elektronike, koji je doveo do konstrukcije oscilatora i pojačivača zasnovanih na laser-maser principu". Nagradu su podijelili s američkim znanstvenikom Charlesom H. Townesom koji je radio na istom polju.

9. Mihail Šolohov – književnost, 1965. godine 

Autor epskog romana "Tihi Don" nagradu je dobio "za umjetničku snagu i integritet kojim je u svom epu o Donu prikazao povijesnu epohu u životu ruskog naroda". Ovoga su puta sovjetske vlasti priznale nagradu.

Više o Šolohovu pročitajte ovdje.

10. Aleksandar Solženjicin – književnost, 1970. godine

Pisac koji je prošao užase sovjetskih radnih logora, a zatim otkrio GULAG širokom krugu čitatelja, nagrađen je "za moralnu snagu kojom je slijedio temeljne tradicije ruske književnosti". Ovoga puta SSSR je pokrenuo propagandnu kampanju protiv Solženjicina i ovaj je uspio primiti nagradu tek osam godina kasnije.

Ovdje pročitajte više o poznatom autoru.

11. Leonid Kantorovič – ekonomija, 1975. godine 

Sovjetski matematičar i ekonomist osmislio je linearno programiranje. Podijelio je Nagradu Švedske banke za ekonomske znanosti u znak sjećanja na Alfreda Nobela s nizozemsko-američkim znanstvenikom Tjallingom C. Koopmansom "za doprinos teoriji optimalnog rasporeda resursa".

12. Andrej Saharov – Nagrada za mir, 1975. godine

Jedan od kreatora termonuklearnog oružja, disident i borac za ljudska prava, Saharov je nagradu dobio "za svoju borbu za ljudska prava u Sovjetskom Savezu, za razoružanje i suradnju među narodima". Pet godina kasnije tražili su od njega da napusti SSSR zbog svog političkog aktivizma i kampanje protiv rata u Afganistanu.

13. Petar Kapica – fizika, 1978. godine

Velikan sovjetske fizike i osnivač Instituta za probleme fizike nagradu je dobio "za svoje bazične izume i otkrića na polju niskotemperaturne fizike".

14. Josif Brodski – književnost, 1987. godine

Premda je 1972. godine emigrirao u SAD i počeo pisati eseje na engleskom jeziku, ostao je ruski pjesnik. Značajan intelektualac, profesor ruske književnosti na američkim sveučilištima, nagrađen je "za sveobuhvatno stvaralaštvo, prožeto jasnoćom misli i poetskim intenzitetom".

15. Mihail Gorbačov – Nagrada za mir, 1990. godine 

Prvi sovjetski predsjednik i danas je jedan od najkontroverznijih političara u Rusiji. Dok ga jedni osuđuju zbog raspada SSSR-a, drugi ga hvale zbog perestrojke i slobode govora. On je jedan od ljudi zaslužnih za pad Berlinskog zida. Nagradu je dobio "za vodeću ulogu u radikalnim promjenama u odnosima između Istoka i Zapada".

Suvremena Rusija

16. Žores Alfjorov – fizika, 2000. godine 

Ugledni fizičar i zastupnik ruskog parlamenta, Alfjorov je nagrađen "za razvoj poluvodičkih heterostruktura koje se koriste u visokobrzinskoj i optičkoj elektronici". Nagradu je podijelio s njemačko-američkim fizičarom Herbertom Kroemerom, koji je neovisno ostvario rezultate na istom polju.

17. Aleksej Abrikosov, Vitalij Ginzburg – fizika, 2003. godine 

Vitalij Ginzburg sudjelovao je u radu ranijih dobitnika Nobelove nagrade, Čerenkova i Landaua, i jedan je od autora Ginzburg-Lanauove teorije o superprovodljivosti. Njihov kolega Abrikosov razvio je teoriju otkrivši flukson koji je nazvan "Abrikosovljeva rešetka". Od početka 90-ih živio je u Americi. Dva velika fizičara podijelila su nagradu s britansko-američkim fizičarom sirom Anthonyjem Jamesom Leggettom "za pionirski doprinos teoriji superprovodljivosti i superfluida".

18. Konstantin Novoselov – fizika, 2010. godine 

Znanstvenik Novoselov napustio je Rusiju 90-ih godina i u Nizozemskoj sreo još jednog fizičara rođenog u Rusiji Andreja Gejma. Počeli su suradnju, a zatim se preselili u Veliku Britaniju, gdje su nastavili zajednički rad. Najpoznatiji su po otkriću grafena. Podijelili su Nobelovu nagradu "za inovativne eksperimente na polju dvodimenzionalnog materijala grafena".

19. Dmitrij Muratov – Nagrada za mir, 2021. godine 

Glavni urednik lista „"Novaja gazeta“" nagrađen je zajedno s filipinskom novinarkom Marijom Ressom "za napore u cilju očuvanja slobode izražavanja, koja je preduvjet za demokraciju i trajni mir".

Simbolično je to što je Muratov nagradu dobio na 15. godišnjicu smrti Anne Politkovske, novinarke njegovog lista koja je ubijena zbog pisanja o kršenju ljudskih prava u Rusiji i Čečeniji.